Mnoge bolesti su posljedica slabosti, oštećenja ili potpunog uništenja plemenitog tkiva nekog organa. Tako je ciroza posljedica oštećenja tkiva jetre, tuberkuloza je posljedica oštećenja pluća, a gangrena je na primjer, posljedica razaranja svih tkiva stopala.
Šećerna bolest tip 1 uvijek je posljedica razaranja pankreasnih ostrvaca. U šećernoj bolesti tipa 2 nekada se nalaze degenerativne promjene pankreasnih ostrvaca uzrokovane nakupljanjem štetnih metaboličkih produkata. U jednom razvojnom periodu dijabetesa tipa 2 u gojaznih osoba gušterača može biti i nepromijenjena, a dijabetes nastaje kao posljedica uspostavljenog otpora u tkivima prema djelovanju inzulina. Najčešće u kasnijoj fazi i ovog tipa dijabetesa, ipak dolazi do funkcionalnog iscrpljenja B-ćelija gušterače. Na osnovu ovih podataka može se uslovno reči da je dijabetes melitus bolest gušterače.
Slika: Topografski položaj gušterače
DVIJE ULOGE GUŠTERAČE
Gušterača je žlijezda sa spoljnim i unutrašnjim lučenjem. Njena je građa slična građi pljuvačnih žlijezda. Smještena je u zadnjem dijelu gornjeg trbuha, paralelno i ispod želudca, uz slabinsku kičmu. Anatomski se na gušterači razlikuju glava, trup i rep. Veličinom i oblikom ova žlijezda podsjeća na guštera, po čemu je u narodu i dobila ime.
Gušterača ima dvije važne uloge u organizmu, egzokrinu i endokrinu.
- Acinusne ćelije gušterače izlučuju u crijeva sok sa enzimima koji sudjeluju u varenju hrane. To je egzokrina uloga gušterače.
- B-ćelije ostrvaca gušterače izlučuju u krv hormone koji sudjeluju u metabolizmu. To je endokrina uloga gušterače.
Enzimi gušterače sudjeluju u varenju hrane
Acinusne ćelije gušterače stvaraju i izlučuju u crijeva pankreasni sok. Ovaj sok sadrži brojne aktivne supstance, poznate kao enzime, koji sudjeluju u varenju sve tri vrste hranljivih materija: ugljikohidrata, bjelančevina i masti. Hrana se u crijevima pod uticajem enzima razlaže na veoma jednostavne sastojke, koji se mogu resorbovati iz crijeva, preko crijevnih resica u krv.
Hormoni gušterače sudjeluju u metabolizmu
Druge vrste ćelija gušterače stvaraju sokove koje izlučuju u krv. Ovi su sokovi biološki aktivne materije sa specifičnim uticajem na samo određena tkiva i organe i poznati su kao hormoni. Paul Langrehans je 1869. godine u svojoj doktorskoj tezi prvi opisao pankreasna ostrvca, koja su kasnije po njemu dobila ime. Gušterača sadrži 1,5 – 2 milona ovih ostrvaca.
Langerhansova ostrvca su veoma složen endokrini dio gušterače, sastavljen iz nekoliko vrsta ćelija, koje stvaraju i izlučuju svoje hormone:
- Beta ćelije su najviše zastupljene, i izlučuju hormon
- Alfa ćelije su druge po zastupljenosti, luče hormon glukagon
- Delta ćelije luče somatostatin
- PP-ćelije luče pankreatični polipetid
Prof.Dr. Džemal Poljaković dr med
