Religijski post je prisutan u velikom broju religija i predstavlja odricanje određene vrste hrane ili potpunog unosa hrane i vode za određeni vremenski period, u ime vjere. U Islamu obavezni post je u mjesecu Ramazanu i dužni su ga izvršavati svi fizički i mentalno zdravi, po islamu punoljetni muslimani i muslimanke. U islamu post traje od zore do zalaska sunca. Kako vjernik u ovom periodu ne smije ništa jesti niti piti, dva su obroka kada je dozvoljena unos hrane i pića i to : sehūr (ručak), obrok prije zore kojim se započinje post i iftar (večera), obrok kojim se prekida post, nakon zalaska sunca.
Zdravstveni rizici posta
Za većinu ljudi post nije štetan. Ukoliko post praktikuje pacijent sa dijabetesom, postoji rizik od oscilacije nivoa šećera u krvi, dijabetičke ketoacidoze, dehidracije i tromboze. Prema ustaljenim liječničkim preporukama post se ne preporučuje pacijentima koji bi mogli imati negativne poslijedice, pa čak prema ranijim preporukama uopšte se nije preporučivao pacijentima sa dijabetesom. I pored toga, u studiji iz 2004. godine fokusiranoj na karakteristike glikemijske kontrole tokom posta u 13 zemalja na 12,243 pacijenta nađeno je da 43% pacijenata sa tipom 1 dijabetesa i 79% pacijenata sa tipom 2 dijabetesa poste tokom Ramazana.
http://care.diabetesjournals.org/.
U studiji sprovedenoj u 13 zemalja na 12,243 pacijenta nađeno je da 43% pacijenata sa tipom 1 dijabetesa i 79% pacijenata sa tipom 2 dijabetesa poste tokom Ramazana.
Opšti je stav da je post za pacijente sa tipom 2 dijabetesa prilično siguran ukoliko je glikemijska regulacija zadovoljavajuća, a za pacijente sa sa tipom 1 dijabetesa preporučuje se stroga liječnička kontrola tokom cijelog posta. Obzirom da je ove godine dnevni post traje oko 15 sati rizici su još i veći.
Najčešće komplikacije su hiperglikemija (porast nivoa šećera u krvi) nakon obilnog obroka sehura ili iftara, te hipoglikemija (pad nivoa šećera u krvi) tokom dugog perioda posta koja nastupa uslijed kombinacija ne uzimanja hrane i dijelovanja peroralnog antidijabetika ili inzulina. Istraživanja su pokazala da pacijenti sa tipom 1 dijabetesa imaju 4.7 puta veći rizik od hospitalizacije uslijed hipoglikemije, a pacijenti sa tipom 2 dijabetesa čak 7.5 puta.
Ukoliko post praktikuje pacijent sa dijabetesom, postoji rizik od oscilacije nivoa šećera u krvi hiperglikemije, hipoglikemije dijabetičke ketoacidoze, dehidracije i tromboze.
Iako trudnice nisu obavezne na post, neke pacijentice sa dijabetesom (tip1, tip2, gestacijski dijabetes) insistiraju na postu. Post tokom trudnoće može nositi visok rizik morbiditeta i mortaliteta za majku i plod. Ove pacijentice spadaju u kategoriju visokog rizika i zahtijevanju intenzivnu njegu.
Ljekarski pregled
Svim oboljelim od dijabetesa preporučuje se da prije započinjanja posta konsultuju svog ljekara radi evaluacije opšteg zdravstvenog stanja, glikemijske kontrole, postojeće terapije, procjene rizika od posta i kreiranja plana ishrane. Ovaj pregled treba obaviti 1-2 mjeseca prije Ramazana. U procjeni zdravstvenih rizika posta važno je znati da pacijenti sa tipom 1 dijabetesa imaju znatno veći rizik u poređenju sa pacijentima sa tipom 2 dijabetesa. Pacijenti sa istorijom hipoglikemije, ketaocidoze, lošom glikemijskom regulacijom, teškim fizičkim radom, akutnim oboljenjem, oboljenjima bubrega i srca, trudnice i stariji spadaju u rizičnu kategoriju.
Ljekarski pregled prije započinjanja posta neophodan je za oboljele od dijabetesa radi evaluacije opšteg zdravstvenog stanja, glikemijske kontrole, postojeće terapije, procjene rizika od posta i kreiranja plana ishrane. Ovaj pregled treba obaviti 1-2 mjeseca prije Ramazana.
Imajući u vidu veliki broj pacijenata sa dijabetesom koji poste, jasno da je sigurnost posta prioritet za oboljele od dijabetesa i njihove liječnike.
http://care.diabetesjournals.org/
Tretman dijabetesa tokom posta
Ishrana
Ukoliko je pacijent već na izbalansiranoj ishrani ne treba mijenjati količinu, niti vrstu hrane koju unosi. Jedina je razlika vrijeme obroka. Važno je imati na umu da je iftar obrok, a ne gozba. Kao sa svakim drugim obrokom držati se pravila da treba jesti polako da bi se spriječila brza resorpcije veće količine hrane i porast nivoa šećera u krvi, te da se ne treba prejedati.
Iftar je obrok, a ne gozba. Kao sa svakim drugim obrokom držati se pravila da treba jesti polako da bi se spriječila brza resorpcije veće količine hrane i porast nivoa šećera u krvi, te da se ne treba prejedati
Dijeta u ramazanskom postu treba biti jednostavna, zdrava i sadržavati sve grupe hrane, uključujući:hljeb, žitarice ili rižu, meso (piletina, riba), mahunarke, mlijeko i mliječni proizvodi, voće i povrće.
Za iftar i za sehur se preporučuje hrana bogata proteinima, koji su optimalan izvor energije sa minimalnim oscilacijama glukoze u krvi. Za sehur se posebno preporučuje hrana bogata spororesorbujućim ugljikohidratima sa niskim glikemijskim indeksom koji sporo otpuštaju energiju (hljeb od integralnih žitarica, zobene pahuljice, integralna riža, mahunarke -grah, leća, grašak, bob, voće i povrće). Ukoliko pacijenti sa oštećenjem bubrega planiraju iznenada unositi veće količine proteina trebaju se posavjetovati sa ljekarom. Slatkiši mogu biti izazov, te ako je baš neophodno preporučuje se uzeti malu porciju. Potrebno je piti dovoljnu količinu vode tokom dijela dana u kojem se ne posti da bi organizam ostao hidriran tokom posta.
u studiji iz 2004. godine fokusiranoj na karakteristike glikemijske kontrole tokom posta u 13 zemalja na 12,243 pacijenta nađeno je da 43% pacijenata sa tipom 1 dijabetesa i 79% pacijenata sa tipom 2 dijabetesa poste tokom Ramazana.Često pitanje je da li se pacijent treba buditi za sehur. Dugi period bez hrane povećava rizik od hipoglikemije. Neophodno je jesti obrok za sehur neposredno pred izlazak sunca, a ne pred spavanje što je sve ćešća praksa. Ovo će pomoći da nivo glukoze ostane izbalansiran tokom posta.
Za iftar i za sehur se preporučuje hrana bogata proteinima, koji su optimalan izvor energije sa minimalnim oscilacijama glukoze u krvi. Za sehur se posebno preporučuje hrana bogata spororesorbujućim ugljikohidratima sa niskim glikemijskim indeksom koji sporo otpuštaju energiju.
Fizička aktivnost
Svaku fizičku aktivnost veću od umjerene treba izbjegavati jer može dovesti hipoglikemije. Rizik od hipoglikemije uslijed fizičke aktivnosti je posebno velik nekoliko sati prije iftara. U nekih pacijenata sa loše regulisanim tipom 1 dijabetesa veća fizička aktivnost može dovesti do teške hiperglikemije.
Tretman dijabetesa tip 1
Terapija tokom posta je naročito izazovna kod pacijenata sa tipom 1 dijabetesa koji su na tri ili više doza inzulina ili na terapiji inzulinskim pumpama. Stalno praćenje glukoze u krvi i prilagođavanje doze inzulina nivou glikemije je neophodno za dobru glikemijsku regulaciju i izbjegavanje hipo ili hiperglikemije. Terapija izbora kod ovih pacijenata je bazal-bolus režim sa dugodjelujućim inzulinom 1-2 puta dnevno sa brzodjelujućim inzulinom pred obroke. Dobra alternativa navedenoj terapiji je i terapija inzulinskom pumpom ali obzirom na visoke troškove nije visoko zastupljena u pacijenata koji prethodno nisu bili na istoj. Post za pacijente sa tipom 1 dijabetesa koji su od ranije na tretmanu inzulinskom pumpom može biti vrlo uspješan ako su dobro educirani, metabolički stabilni i bez akutnog oboljenja. Pacijenti na inzulinskoj pumpi najčešće trebaju smanjiti dozu bazalnog inzulina u cilju izbjegavanja hipoglikemije tokom posta, a povećati dozu bolus inzulina u cilju izbjegavanja hiperglikemije nakon iftara i sehura.
Tretman dijabetesa tip 2
Pacijenti sa tipom 2 dijabetesa koji se regulišu jedino dijabetičkom dijetom imaju veoma mali rizik od postom uzrokovanih komplikacija. Ipak postoji rizik od postprandijalne hiperglikemije uslijed prejedanja nakon iftara i sehura. Preporučuje se raspodjela planiranog kalorijskog unosa u 2-3 obroka umjesto u jednom obilnom. Fizička aktivnost kao sastavni dio terapije treba biti umjerena i to najbolje 2h nakon iftara.
Obzirom na široke terapijske modalitete za tip 2 dijabetesa primjeri modifikacije najčešćih oblika terapija dijabetesa tip 2 su dati u tabeli.
| Terapija prije Ramazana | Terapija tokom Ramazana |
| Pacijenti na dijeti i fizičkoj aktivnosti | Dijeta, modificiranje intenziteta i vremena fizičke aktivnosti, adekvatna fidracija |
| Metformin 500 mg 3x dnevno | Metformin 1000 mg uz iftar, 500 mg uz sehur |
| Inkretini | Bez promijene terapije |
| Sulfonilureja 1x dnevno ujutro | 1x dnevno pred iftar |
| Sulfonilureja 2x dnevno | ½ jutarnje doze pred sehur, uobičajena doza pred iftar |
| Premiks inzulin dva puta dnevno | Razmotriti promjenu za dugodjelujući inzulin uvečer i brzodjelujući inzulin uz obroke; ili uzeti uobičajenu dozu uz iftar a polovinu uobičajene doze uz sehur |
http://care.diabetesjournals.org/
Hitni prekid posta
Važno je znati kada prekinuti post. Stručnjači preporučuju hitni prekid posta kada je šećer u krvi < 3.9 mmol/L. U tom slučaju potreban je adekvatan tretman hipoglikemije sa hranom ili napitcima koji sadrže ugljikohidrate. Post također treba prekinuti kada je nivo šećera u krvi<16.6 mmol/L.
Šta Vi možete učiniti ?
Donesite realan stav da li ste obavezni i sposobni za post
Obavite ljekarski pregled 1-2 mjeseca prije posta
Tražite od svog ljekara modifikaciju terapije
Informišite se o simptomima niskog ili visokog šećera u krvi
Kontrolišite nivo šećera u krvi tokom ramazana češće nego što to obično radite
Čuvajte svoj uređaj za mjerenje šećera na vidnom mjestu o čemu informišite i članove porodice
Uvijek sa sobom nosite preparate ili hranu sa koncentriranim brzoapsorbirajućim šećerom
Prekinite post ako je nivo šećera u krvi < 3.9 ili >16.6 mmol/L
