Dijabetična bolest nogu ispoljava se kao periferna vaskularna bolest sa djelimičnim ili potpunim začepljenjem arterija nogu (intermitentna klaudikacija i gangrena) i kao dijabetično stopalo.
Uzroci dijabetične bolesti nogu
Uzroci promjena na nogama u toku šećerne bolesti su:
- suženje ili začepljenje arterija nogu (periferna vaskularna bolest)
- oštećenje perifernih živaca nogu (dijabetična neuropatija)
- povrede
- infekcije
Periferna vaskularna bolest nogu
Periferna vaskularna bolest nogu u dijabetičnih bolesnika češće napada male i srednje arterije nogu, kao što su arterije potkoljenica i stopala (peronealna, prednja i zadnja tibijalna i digitalne arterije). Bolest je obostrana i zahvata više segmenata iste arterije.
Učestalost
Poznato je, da je učestalost obliterirajuće bolesti perifernh arterija u osoba koje nemaju dijabetes pet puta češća u muškaraca nego u žena. U dijabetičnih je bolesnika međutim, dominantan uticaj šećerne bolesti na razvoj periferne angiopatije, pa je ova bolest podjednako zastupljena u oba pola i uz to još 10 puta češća i 10 godina ranije nastaje nego u nedijabetičnih osoba. Oko 40% bolesnika koji imaju dijabetes duže od 5 godina, imaju promjene na perifernim artrijama. Bolesti velikh krvnih žila (bolesti makroangiopatije) inače su više zavisne od dužine trajanja nego od težine šećerne bolesti.
Dva su klinička oblika ishemijske bolesti nogu: bolni grčevi u potkoljenicama ili intermitentna kaludikacija i izumiranje svih tkiva noge ili gangrena.
Bolni grčevi u potkoljenicama
Intermitentna klaudikacija
Suženje krvnih žila nogu u toku šećerne bolesti pogađa najviše potkoljenice i stopala. Zbog smanjenog dotoka krvi u mišiće potkoljenica pojavljuju se u ovih bolesnika bolni grčevi u listovima poznati kao intermitentna klaudikacija.
Bolni grčevi potkoljenice u naporu. U početku se grčevi u potkoljenicama javljaju samo pri većem naporu, kao što je kretanje uz brdo, penjanje uz duže stepenice, brzo hodanje. Grč mišića potkoljenice veoma je jak i bolan. Uvijek prinudi bolesnika da zastane, da malo odmori nogu. Često je grč tako jak da bolesnik mora čučnuti i osloniti se koljenom druge noge o tlo da bi potpuno rasteretio bolesnu nogu. Grč će prije popustiti ako se mišić potkoljenice protrlja šakama i lagano izmasira. Kad se mišić potpuno opusti i odmori bolesnik može nastaviti kretanje do nastupa slijedećeg grča. U toku trajanja bolesti, kako se lumen krvnih žila više sužava, sve više se smanjuje prijeđena razdaljina u metrima između pojave dva grča. U mnogih bolesnika grčevi se javljaju već nakon 50, često i znatno manje koračaja. Tada grčevi nastaju i pri sporom hodanju i po ravnom terenu.
Bolovi u miru. Bolni grčevi u naporu su znak uznapredovale ateroskleroze nogu, a bolovi u mirovanju alarmiraju veoma težak stepen suženja lumena arterija. Zato su ovi bolovi dugotrajni, u vidu paljenja ili sijevanja i najčešće su ograničeni na prednji dio stopala. Bolovi se pojačavaju pri podizanju ili elevaciji noge i noću u toku sna, kad je zbog smanjenja minutnog volumena srca smanjen protok krvi kroz sužene arterije i kapilare. U ovoj fazi ishemijske bolesti nogu u dijabetičnih bolesnika, krvne žile su toliko sužene, da krv jedva prolazi kroz ta suženja. Zbog toga su potkoljenice i stopala stalno hladni, blijedi i često lividni. Ovaj stupanj ishemijske bolesti nogu može se označiti kao pregangrenozno stanje.
Izumiranje tkiva nogu
Gangrena
Ako se potpuno zatvori lumen arterije stopala, ako se arterija začepi, dijelovi stopala ispod mjesta začepljenja ostaju bez krvi i naravno bez kisika. Uslijed toga dolazi do izumiranja tkiva stopala i razvoja gangrene. Gangrena je izraz potpunog neurovaskularnog sloma u stopalu. Dvadeset puta je češća, a 10-20 godina ranije nastaje u dijabetičnih bolesnika nego u nedijabetičnih osoba.
Znaci gangrene stopala. Potpuno začepljenje arterije stopala izaziva jake sjevajuće bolove u stopalu, najčešće u jednom ili dva prsta stopala. U početku bolovi se javlaju samo pri kretanju, a ubrzo potom i u mirovanju i noću. To predstavlja alarm da je noga ugrožena. U daljem toku bolovi su sve jači i sve češći, a stopalo je hladno, blijedo, sa sve više primjesa plavkaste boje kože. Ubrzo bolovi postaju stalni i nesnosni, pa se veoma teško umanjuju i jakim analgeticima. Koža stopala na mjestu gangrene dobija definitivno crnu boju i izgled ugljena.
Liječenje gangrene stopala primarno je hirurško.
