Vitamini i minerali u dijabetesu i predijabetesu
Dodaci prehrani koji su preporučeni za upotrebu kod dijabetesa mogu se podijeliti u dvije grupe – oni koji se koriste za sniženje nivoa glukoze odnosno glikoregulaciju i oni koji se koriste u prevenciji i ublažavanju simptoma komplikacija do kojih dovodi dijabetes.
Kalcij pomaže efektima vitamina D na djelovanje beta-ćelija gušterače te uticaj na izlučivanje inzulina.
Vitamin D ima ulogu u smanjenju upalnih procesa. S druge strane vitamin D utiče na nivo kalcija i njegov ulazak u ćelije gdje ovaj mineral učestvuje u metaboličkim procesima u koje je uključen inzulin kao što su skeletni mišići.Dokazano je da dnevni unod D vitamina u dozi od 1000 IU smanjuje rizik od razvoja dijabetične nefropatije.
Magnezij je uključen u metabolizam ugljikohidrata, a često se gubi mokraćom kod povećanog nivoa glukoze pa je suplementacija opravdana. Nedostatak može povećati inzulinsku rezistenciju i time povećati kardiovaskularne rizike. Potreban je za pravilan rad nervnih ćelija, a njegov deficit je povezan sa povećanom rezistencijom na inzulin.
Vitamin C ima izrazito važnu ulogu u spriječavanju degenerativnih promjena na očima kod oboljelih od dijabetesa.
Niacin (vitamin B3) snižava loši (LDL) i povećava dobr (HDL) holesterol, te tako pozitivno djeluje u prevenciji vaskularnih komplikacija.
Rutin je aktioksidans koji može ublažiti upalne procese posebno krvnih žila pa doprinosi smanjenju aterosklerotskih promjena.
Pantetin, derivat pantotenske kiseline može pomoći u sniženju holesterola i triglicerida.
Vitamin E je jedan od vitamina izuzetno korisnih za oboljele od dijabetesa. Osim što jača krvne žile, djelotvorno smanjujenivo niskozasićenih masti u krvi i tako sprječava njihovo gomilanje na unutrašnjim zidovima krvnih žila. Vitamin E je i djelotvoran antioksidant koji sprječava oksidaciju masti te time i njihovo gomilanje u krvnim žilama. Zajedno s vitaminom C i B2, štiti leće oka od oksidativnih oštećenja koja su najčešći uzrok katarakti.
Cink igra važnu ulogu u procesu proizvodnje inzulina i time utiče na bolje iskorištavanje ugljenih hidrata. Također poboljšava zarastanje rana kod dijabetičara.
Vitamin B2 (riboflavin) sudjeluje u metabolizmu sećera, masti i proteina.
Vitamin B6 (piridoksamin) spriječava glikozilaciju proteina, reakciju između šećera i proteina u tijelu, čime oni postaju inaktivni i degradirani. Ovo rezultira procesom starenja kojem su dijabetičari posebno pogođeni zbog povećanih koncentracija šećera u krvi.
Vitamin B1 (tiamin) se nalazi u znatno manjim količinama u serumu dijabetičara u odnosu na zdrave osobe. Igra važnu ulogu u metaboliznu šećera, te prevashodno pozitivno utiče kod endotelijalne vaskularne bolesti. Vitamini B grupe su neophodni za razgradnju i sintezu šećera, proteina i masti, a što je zbog nedostatka inzulina poremećeno. Vitamini B6 i B12 su potrebni za pravilnu funkciju nerava, te njihov nedostatak može dovesti do njihovog poremećaja.
Mangan je mirkonutrient koji ima ulogu u održavanju zdravlja kostiju, stvaranju važnih enzima za izgradnju kostiju te djeluje kao koenzim koji sudjeluje u metaboličkim procesima. Osim toga, mangan sudjeluje u formaciji vezivnog tkiva, apsorpciji kalcija, pravilnom funkcioniranju štitnjače, regulaciji spolnih hormona, regulaciji razine šećera u krvi, razgradnji masti i ugljikohidrata.Mangan ima sposobnost regulacije nivoa šećera u krvi. Reguliše nivo inzulina, njegovu sintezu i oslobađanje. Sprječava nagle promjene nivoa šećera u krvi i može poboljšati kvalitet života kod dijabetičara.
Lutein je jedan od glavnih karotenoidi u ljudskoj krvi i tkivima koji doprinosi poboljšanju vida, a često je smanjen kod dijabetičara jer se taloži u masnom tkivu.
Folna kiselina ima pozitivne efekte na funkciju unutrašnjih zidova krvnih žila pa indirektno može doprinjeti smanjenju kardiovaskularnog rizika.
Bakar je jak katalizator enzima uključenih u metabolizam energije, učestvuje u održavanju normalnog vezivnog tkiva, nervnog sistema i imunološkog sistema, te apsorpciju željeza. Nedostatak bakra može rezultirati glukoznom intolerancijom, smanjenjem inzulinskog odgovora, a povezan je i sa hiperholesterolemijom i aterosklerozom.
Jod je neophodan za rad štitne žlijezde čiji hormoni su uključenu u sekreciju inzulina.
Biotin (vitamin B7), stimulira sekreciju inzulina i smanjuje nivo glukoze.
Hrom povećava osetljivost receptora ćelija za inzulin i omogućava transport šećera iz krvi u ćelije, a njegova koncentracija je značajno smanjena kod osoba sa dijabetesom.
Molibden igra važnu ulogu u aktivnosti inzulina kroz aktivaciju inzulinskih receptora, učestvuje kao koenzim u metabolizmu glukoze te djeluje kao antioksidant.
Selen je antioksidans koji može prevenirati razvoj komplikacija dijabetesa, a često se nalazi u smanjenim količinama kod dijabetičara.
Dijabetes tip 2 je povezan i sa starenjem, jer višak šećera u krvi oštećuje DNA. Oštećenja su vidljiva na proteinima kože kolagenu i elastinu. Kolagen je odgovoran za čvrstinu kože, a elastin za njenu elastičnost. Kao rezultat njihovog oštećenja dolazi do nabiranja i visenja kože. Sa druge strane oboljeli od dijabetesa imaju suhu kožu, jer su zbog povišenog šećera u krvi izloženi povećanom mokrenju što dovodi do dehidracije, te im je koža sklona oboljenjima povezanim sa suhoćom kože.
U prevenciji preuranjenog starenja, osim glikemijske regulacije, pozitivan efekat imaju antioksidansi i nutrijenti koji imaju uticaj na regeneraciju ćelija.
Kako bi se u tretmanu vitaminsko-mineralnog deficita i prevencije preuranjenog starenja izbjeglo uzimanje više različitih preparata potreban je racionalan pristup ovom problemu. Idealna je upotreba kombinovanog preparata, koji sadrži potrebne mikronutirente, precizno izbalansirane u optimalnoj dozi prilagođenoj potrebama osoba sa dijabetesom.
